Plattmaster över Plattdüütsch

Lütt beten Historie vun uns Spraak

Düssen Text hebb ik frie na ´n Stück vun Hans Christophersen schreeven. Kiek ok mol bi em rin! Kanns op Dänsch un op Engelsch good wat över Platt leehrn.

Plattdüütsch, dat sünd ´n Slag Dialekten, vun Groningen un Twente bit na Mekelborg un Pommern, de hebbt all dat tweede germansche Luudschuven nich mitmookt. Dat ierste Luudschuven, so seggt de Spraakkunnigen, hett de germanschen Spraaken vun de indogermansche Grundspraak aftrennt. Dat weer so twüschen dat fiefde Johrhunnert vör Christus un dat drütte na Christus. Weer ok de Tied, as de Römers dat Regeern harrn in´ Söden. Un bi uns an de See, dor weern ok noch anner germansche Lü, de Föröllern vun de Swaben un Switzer un de Baierns.

Un denn keem de Völkerwannerung. Dor sün denn Swaben un Baierns un so utneiht. Na de Alpens. Un denn hebbt se forts ´n tweede Luudschuven mokt. Dat se lateran ok seggen köönt: "Dui Fischkepf a dr Nordsee kaschd jo garit vrschdo! Dui schwetzed no ergr wia d´Welscha." Dat weer so in´t söste un söbente Johrhunnert. Un de Franken hebbt dat meist ok mitmookt, man nich all´ns. Blots uns plattdüütsch Föröllern, de weern jo so wat vun konservativ. Schuuven is wat för ´n Danzboden, nich för´t Snacken. Un denn schuuvten se nich mit, liekers as de Wikingers un de Angelsassen in Ingland.

So kümmt dat, dat dat twee ünnerscheedlich Oorten vun Dialekten gifft: De vun´t Hoochdüütsche und de vun dat Plattdüütsche. Un in jede Spraak gifft dat ´n Slag Grootdialekten, so as Alemannsch (Swebsch, Elsassersch, Switzersch, Allgeiersch un Vörarlbergsch), Fränksch (langs den Main und den Rhien) un de Markomannsch-Bajuwarschen Dialekten, vun Österriek un Baiern bit na Tirol. Bi uns Plattdüütschen is dat dat Westplatt (Groningersch, Twentsch, Emslannersch un Ostfreesch), dat Münsterlanner un Suerlanner Platt, dat söödnedersassische Platt, dat nordnedersassisch-holsteener Platt, dat Mekelborger Platt un dat Pommersche Platt. Uns Hollandschen Nahwerspraak hett sick ´n beten later vun dat Hoochdüütsche aftrennt un is vun´t Fränksche herkomen.

De öllsten plattdüütschen Schrieverslü, vun de wi wat weet, geev dat in´n negente Johrhunnert. Dor weer dat so, dat uns Föröllern Olsassisch snackt harrn. Dat weer meist so as dat Ole Ingelsch un Fraisch. De Missionaren, de vun Ingland röverkeem, harrn keen Problem mit de Spraak. Blots af un an mit uns Föröllern, wenn de nich vun den olen Donar laten wulln harrn. Un af un an hebbt se de Ingelschen Missionaren denn ok doodslaan. Weer obers nix nütt. Duer nich lang, denn weern ok de Plattdüütschen all Christenminschen. Dat weer so de Tied vun dat Olnederdüütsche.

Denn keem dat Medelnederdüütsche. In de Hansetied weer uns Spraak de Weltspraak. Hebbt se in Norwegen verstahn, un rund de Ostsee. Un ok op de anner Sied vun de Nordsee. Weer so vun 1350 bit na 1500 na Christus. Lees mehr doröber op een scheune Sied vun de Tromsø Hoogschool: "Kontakten mellom nedertysk og nordisk språk i hansatida"

Bloots denn keem Luther. Dat weer twors ´n Sachse, man keen Nedersasse. He snack sien medeldüütsch Sassisch. Un neem dat för dat Översetten vun de Bibel. Dor füng Hochdüütsch so richdich an. So keem dat, dat de Welt nu meent, dat Hochdüütsch de Spraak is. Un nich Platt. Warr Luther man blots dreehunnert Kilometer mehr in´n Norden born worrn, denn harr wi hüt dat Problem nich, dat se nich all´ns in´ Kiekschapp op Platt snackt.
Denn harr Schiller "De Rövers" dicht un nich "Die Räuber". Un "Die Glocke" harr he "De Bimmel" naamt und den dicht "Fastmuurt in de Eer, so steiht de Form ut Ler. Vandag, dor mut se klippklor warrn. Gau, ji Baggaluten, kümmt mol ran!". Is twors nich so smuck in de Riemels, man Schiller harr dat ok noch klorkregen.
Un von wegen den Luther un dat wi in´n Norden dor glieks op stahn harrn (leet sick jo jümmers noch beter verstahn as dat Latinsche), denn güng dat bilütten ut mit de Schriftspraak Plattdüütsch. Un uns Föröllern snackten dat noch flietig, tohus un bi de Arbeid. Blots mit dat Schrieven, dor settn de Pasters un de Lehrers jümmers mehr ´n P vör.

In dat negenteihnte Johrhunnert güng dat denn wedder bannich los. Klaus Groth geev siene iersten Quickborn-Riemels 1849 rut. Fritz Reuter schreev so richdich goode Saaken. Gorch Fock, wat een vun de Kinaus ut Finkwarder is. Un Rudl Kinau. De hett dat den ok in´t Radio noch mokt. Un för de meesten vun uns Schrieverslü weer Plattdüütsch de Moderspraak. Hochdüütsch weer dat, wat´n blots in de School leert.

Un so güng dat denn wieder. De Kaiser un de Perfessers, de snackten Hochdüütsch. Un de Lü, de snackten Platt. Man denn keem Marconi. Un dat Radio. Un denn blots Hochdüütsch dor binn. Un ok in de Beukers. Un mit ´n Duden för Platt weer dat ok nix. Hett twors Vörslä nog geven. Man keen een har sick dörsett. So schrievt wi nu as uns dat Muulwark wassen is. Un bruukt uns vör all´ns nich över ´n Rechtschrievreform to argern. Hett man all´ns sien godet.

Un denn heet dat: Du mutts mol op de heugre School. Un dor warrs Du nix mit Platt. Dorum snackt wi Öllern Hochdüütsch mit de Kinners. De schööt dat mol beter harrn. Un richdich Hochdüütsch leern. Un nich iers Platt. Dor harrn uns jüngste Vöröllern reinweg vergeten, dat Plattdüütsch so´n smucke Spraak is. Un se schoomten sick un weern gor nich stolt.

Un denn dat Kiekschapp. Bloots noch Hochdüütsch. Un nu leert uns Kinners meist iersmol Hochdüütsch, wenn se in´t Kiekschapp kiekt. Un blots bi de Öllern un Nahvers noch Platt. Man denn keem dat, dat wi uns wedder op uns Woddeln besinn deen. Plattdüütsch Musik. Un Plattdüütsch Riemels. Un Platt in´t Radio. Un in´t Kiekschapp. Un wi marken, wat dat för ´n Ünnerscheed is. Op Hochdüütsch is dat geschäftlich. Man plattdüütsch geiht in´t Hart. Un denn noch in´t Internet. Dor kriggs iers klor, wo wied op de Welt plattdüütsch snackt ward.

Un wi marken ok, wat Platt för´n Wert hett. In de Praxis. Wo wi rumreist as freuger blots de Hannelslü. Kanns Platt, denn kanns al ´n Veerdel vun´t Dänsche un vun´t Swedsche un vun´t Norwegsche. Un vun´t Ingelsche un Hollandsche. Tominns lesen geiht jo ganz good. Un wenn Du Ingelsch kanns un Dänsch un Hollandsch, wat bruuks dor noch Hochdüütsch? Blots noch för de Stüer. Obers iersmol sün wi jo ganz tofreden, dat Plattdüütsch ´n Status as eegen Spraak hett. Twors as Minnerheedenspraak. Ober op jeden Fall as Spraak. Köönt de Perfessers nu nix mehr an moken.

Un wenn Du nu noch weten wills, woso Platt ´n Spraak is, denn kiek mol hier na.

Na Baben - to the top